Okolice

Babiak

• Kościół śś. Augustyna i Anny

  Gotycki kościół wzniesiony w połowie XIV wieku, z neogotycką wieżą, dzwonem z połowy XV wieku, barokowymi ołtarzami i dwoma ceglanymi kapliczkami przy bramie wejściowej.

Blanki

• Kościół św. Michała Archanioła z XV wieku.

Gajlity

• Dwór z przełomu XVIII i XIX wieku.

• Zabytkowy park nad Jeziorem Blanki, w którym zachował spichlerz z częścią mieszkalną.

• Pozostałości folwarku z 1844 r.

Ignalin

• Kościół pw. św. Jana Ewangelisty i matki Boskiej Częstochowskiej

  Gotycki kościół wzniesiony w XIV wieku, kilkukrotnie przebudowany po zniszczeniach. Obecnie jest to budowla późnobarokowa o konstrukcji salowej, wybudowana w latach 1783 – 1785. W 1786 roku konsekrował ją Ignacy Krasicki. Wnętrze kościoła cechuje wystrój neobarokowy i neogotycki. Budynek posiada wieżę zwieńczoną hełmem.

• Neoklasycystyczna plebania z XIX wieku

• Murowany dom z początku XIX wieku

• Przydrożna kapliczka neogotycka z początku XIX wieku

Jarandowo

• Kościół Niepokalanego Poczęcia NMP

  Kościół został wzniesiony w latach 1791 – 1794. W 1894 r. dobudowano neogotyckim stylu, a w 1936 powiększono go o zakrystię i prezbiterium. Dach wieży wieńczy chorągiewka z datą 1791. Wewnątrz znajduje się barokowy ołtarz główny, manierystyczna ambona z XVII wieku i klasycystyczny chór i prospekt organowy.

Kochanówka

• Kościół pw. NMP i św. Wawrzyńca

  Pierwotnie gotycki kościół z przełomu XIV i XV wieku, kilkukrotnie przebudowywany po pożarach. W 1918 roku został rozebrany i wzniesiony na nowo w stylu neogotyckim. Kościół posiada konstrukcję trójnawową, z wydzielonym prezbiterium i wieżą zwieńczoną dachem w formie ostrosłupa od zachodu. Nawy główne kościoła wieńczą sklepienia gwiaździste, boczne zaś sklepienia krzyżowo-żebrowe. Wewnątrz znajduje się: wczesnobarokowy ołtarz główny, barokowe ołtarze boczne i neogotycka ambona oraz chrzcielnica.

• Obelisk przy kościele

• Kapliczki i krzyże przydrożne

Kraszewo

• Kościół św. Elżbiety

  Kościół gotycki z XIV wieku. Po pożarze pod koniec XVII wieku odbudowany w 1718 roku. Posiada wieżę dobudowaną w 1861 i trójboczne prezbiterium.

• Przycmentarna kaplica św. Rocha z 1718 r.

• Kapliczka przydrożna z XIX wieku

• Domy klasycystyczne z przełomu XVIII i XIX wieku

Markajmy

• Neoklasycystyczna kaplica z 1854 r.

Miłogórze

• Kapliczka z dzwonnicą z 1697 r.

Rogóż

• Kościół św. Barbary

  Gotycki kościół z XIV wieku, o konstrukcji salowej, z wieżą dobudowaną pod koniec XVIII wieku. Jednym z cenniejszych zabytków wnętrza jest rokokowy ołtarz z 1770 r.

• Barokowa kapliczka z XVII wieku i dwie kapliczki z XIX stulecia.

• Neoklasycystyczny dom z XIX wieku.

• Izba Pamięci Marszałka Józefa Piłsudskiego

Runowo

• Kościół śś. Apostołów Szymona i Judy

  Gotycki kościół z XV wieku, odbudowany po pożarze w 1852 roku. Posiada rokokowy ołtarz sprowadzony z Królewca, granitowe baptysterium i późnoklasycystyczne ołtarze boczne oraz chór.

Stoczek Klasztorny

• Sanktuarium Maryjne z Bazyliką Nawiedzenia NMP

  Wieś zasłynęła kapliczką z cudowną figurką Matki Boskiej, na miejscu której postawiono kościół. Kościół pw. Nawiedzenia NMP został ufundowany przez biskupa Mikołaja Szyszkowskiego, jako wotum dziękczynne po wojnie ze Szwecją. Budowa świątyni w kształcie rotundy trwała w latach 1639 – 1641, a opiekę nad kościołem sprawowali bernardyni, dla których w 1666 r. wybudowano murowany klasztor. W latach 1708-1714 rozpoczęto wznoszenie obejść krużgankowych i narożnych kaplic na wzór sanktuarium w Świętej Lipce. Dobudowano także prezbiterium. Ostatecznie obiekt miał kształt trójskrzydłowej budowli z dziedzińcem wewnętrznym. W 1826 roku zakończył się okres opieki nad sanktuarium bernardynów. W czasach pruskich obiekt przekazano diecezji warmińskiej, która stworzyła nim dom rekolekcyjny. W 1909 r. do kościelnego wejścia dostawiono kruchtę i wzniesiono jeszcze jedno piętro nad dawnym klasztorem. Pod posadzką kościoła znajdują się krypty.

  Na wyposażenie wnętrza sanktuarium składa się: ołtarz główny z 1713 r. z obrazem Matki Boskiej Stoczkowskiej, stanowiącego kopię obrazu „Salus Populi Romani” z Rzymu. Srebrna sukienka otaczająca obraz pochodzi z 1687 roku, a zawieszone na nim bursztynowe korale to wotum kardynała Stefana Wyszyńskiego. W pozostałych ołtarzach znajdują się zaś obrazy: św. Anny Samotrzeciej i św. Franciszka. Ambona kościelna wykuta z żelaza pochodzi z 1738 r., natomiast chór wraz z organami z roku 1695. Jedną z najmłodszych ozdób jest epitafium kardynała Wyszyńskiego poświęcone w 1982 r.

  Sklepienia krużganków i kaplice narożne pokryte są malowidłami ściennymi Macieja Meyera. W krużgankach wiszą również płaskorzeźby z Drogą Krzyżową. Kaplice narożne noszą imiona św. Kajetana, Krzyża Świętego, św. Walentego i św. Jana Nepomucena.

  W 1953 r. do klasztoru w Stoczku sprowadzono kardynała Stefana Wyszyńskiego. Na skutek represji władz komunistycznych względem kościoła katolickiego, przez trzy lata był on więziony w miejscach odosobnienia. Blisko rok spędził w Stoczku Klasztornym. Od 1957 roku sanktuarium opiekują się księża marianie. W 1987 roku nadano mu tytuł bazyliki mniejszej.

Smolajny

• Pałac biskupów warmińskich

  Pałac został wybudowany w latach 1741 – 1743 w stylu barokowym. Budowę zlecił bp Adam Stanisław Głowackim, a jej przeznaczeniem była letnia rezydencja biskupów warmińskich. Rezydował tu również bp Ignacy Krasicki, który założył przypałacowy park, w stylu ogrodów angielskich i wzbogacił majątek licznymi elementami małej architektury, takimi jak: groble, kładki czy mostki. Zbudował tu też zwierzyniec i hodowlę jeleni. W II poł. XVIII wieku, za czasów pruskich w parku wzniesiono tu dworek myśliwski, drugi zaś, w stylu neobarokowym, zbudowano w XIX stuleciu. Po II wojnie światowej pałac został zaadaptowany na potrzeby PGR i zdegradowany. Później stał się siedzibą Szkoły Rachunkowości, od 2000 roku Zespołu Szkół Rolniczych.

  Pod względem architektonicznym pałac jest budowlą barokową, dwukondygnacyjną, na planie prostokąta, otynkowaną, z bogatymi zdobieniami i czterospadowym dachem. Elewacja zdobiona jest ryzalitami, podzielonymi czterema pilastrami i zwieńczeniem w postaci rośliny akantu i herbu biskupa Grabowskiego.