Przyroda

Orneta i jej okolice położona jest na terenie czterech mezoregionów geograficznych: Równiny Orneckiej, Wzniesień Górowskich, Niziny Staropruskiej i Pojezierza Olsztyńskiego. Znajdują się tu dwa obszary chronionego krajobrazu: OchK Równiny Orneckiej na północnym-wschodzie i OchK Rzeki Pasłęki. Miasto leży w zlewni Drwęcy Warmińskiej, która stanowi jego oś hydrograficzną. Rzeka płynie w głębokiej dolinie erozyjnej, wyznaczonej przez wysokie skarpy. Szeroka na kilkanaście metrów, tworzy liczne meandry i starorzecza. W granicach gminy znajduje się ponadto jezioro Taftowo, Jezioro Mieczowe i mniejsze zbiorniki wodne. Na krajobraz okolic Ornety składają się również tereny leśne i obszary rolnicze. Występują tu również okazy drzew objętych ochroną pomnikową – dębów, topoli, sosen czy lip. W pobliskim Pieniężnie rozciąga się ponadto urokliwy rezerwat przyrody „Dolina Rzeki Wałszy”. W samym mieście nie brak tzw. zieleni urządzonej – znajdziemy tu parki, skwery i ogródki działkowe.

• Rezerwat Przyrody „Dolina Rzeki Wałszy”.

  Rezerwat krajobrazowo-morfologiczny o powierzchni 205 ha chroniący walory krajobrazowe i bogactwo przyrodnicze doliny rzeki Wałszy. Rzeka, która bierze początek na Wzniesieniach Górowskich w okolicach pieniężna tworzy głęboką dolinę, uznaną za rezerwat już w 1907 roku. Przed II wojną światową wypoczywali tu mieszkańcy Berlina i Królewca, a dla ich wygody stworzono infrastrukturę wypoczynkową obejmującą restaurację, boisko, korty tenisowe, basen a nawet kregielnię. Po wojnie infrastruktura zniknęła, tradycja rezerwatu jednak były kontynuowana. Przypominająca wąwóz dolina, porozcinana jest bocznymi jarami i strumykami oraz porośnięta borem mieszanym. Występuje tu ponad 250 gatunków roślin, w tym drzewa takie jak świerk, brzoza, jesion, dąb szypułkowy czy buk, a także liczne przedstawicielstwo zwierząt, wśród których spotkamy dzika, sarnę, jeża, kunę, borsuka, jenota, a okresowo również jelenia i łosia. Do listy tej należy dodać szereg gatunków ptaków i fauny wodnej. Dla podkreślenia bogactwa przyrody rezerwatu, utworzono w nim ścieżkę dydaktyczną, z tablicami prezentującymi wszystkie jego walory.

• Obszar Chronionego Krajobrazu Wzniesień Górowskich.

  Obszar położony na Nizinie Staropruskiej, o powierzchni 586 ha, na który składają się tereny leśne, użytki rolne i wody powierzchniowe. Dominującym elementem krajobrazu jest tu bór mieszany i bogata rzeźba terenu, którą urozmaicają urokliwe śródleśne jeziorka.

• Obszar Chronionego Krajobrazu Rzeki Pasłęki.

  Obszar rolniczo leśny o powierzchni 15579 ha obejmujący część przyrzecza Pasłęki od granicy województwa do Braniewa. Wydzielony został dla ochrony elementów takich jak: meandry koryta Pasłęki, jej dno i starorzecza, łąki pastwiska, zbocza doliny rzecznej, zalesienia, zbiornik Jeziora Pierzchalskiego, zabudowa Braniewa. Tereny te stwarzają dobre warunki dla bytowania ptactwa wodno-błotnego i żerujących nad wodą drapieżników.

• Obszar Chronionego Krajobrazu Równiny Orneckiej.

  Obszar Chronionego Krajobrazu Równiny Orneckiej jest położony pomiędzy Wzniesieniami Górowskimi a Pojezierzem Olsztyńskim. Jego powierzchnia to 9696 ha, w tym użytki rolne - 32,1%, lasy - 60,1%, a wody powierzchniowe – 1,6%. Na jego krajobraz składają się: zwarty kompleks leśny, bór mieszany, wraz z terenami przyjeziernymi jeziora Tawty; tereny leśne krajobrazowego rezerwatu przyrody „Dolina Rzeki Wałszy”; tereny przyrzecza Wałszy, od miejscowości Wojnity do jej ujścia do Pasłęki. Rzeźba terenu jest raczej płaska, porozcinana młodymi, erozyjnymi korytami różnych cieków wodnych. W krajobrazie dominują tereny leśne o siedliskach typu borowego.