Przyroda

Położone pośrodku południowo-wschodniego wybrzeża Zalewu Wiślanego terytorium gminy Tolkmicko odznacza się szczególnie cennymi walorami przyrodniczymi. Piękny krajobraz, korzystny klimat i bogactwo form przyrodniczych czyni zeń atrakcyjny cel wycieczek pieszych i rowerowych, podczas których dokonywać można ciekawych obserwacji. Obszar ten objęty jest ochroną przyrody w ramach Parku Krajobrazowego Wysoczyzny Elbląskiej – zachwycającej niezwykle urozmaiconą rzeźbą terenu, łączącą w swych granicach krajobraz leśny, górski i nadzalewowy, bujnym drzewostanem, a także bogactwem form roślinnych i zwierzęcych. Pośród okolicznych lasów i wybrzeży znaleźć można przykłady unikalnej kultury materialnej, w tym obiekty, które historia i tradycja łączy z pradawnymi plemionami słowiańskimi i pruskimi – jak choćby grodzisko Wały Tolkmita czy legendarny Święty Kamień w wodach Zalewu. Na terenie gminy leżą ponadto leśne rezerwaty przyrody: „Kadyński Las”, „Pióropusznikowy Jar”, „Dolina Stradanki”, rezerwat przyrody „Nowinka” oraz „Buki Wysoczyzny Elbląskiej”. Niedaleko stąd do rezerwatu ornitologicznego „Zatoka Elbląska”. Każdy z nich powołano dla ochrony unikatowej przyrody, która z pewnością warta jest zachowania.

• Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej.

  Jego powierzchnia wynosi ok. 14 ha, a powierzchnia jego otuliny to niecałe 23 ha. Leży w granicach gmin: Tolkmicko, Milejewo, Frombork i Elbląg. Połowę jego powierzchni pokrywają lasy, w otulinie zaś, na terenie której znajduje się wschodnia część Zalewu Wiślanego, dominują użytki rolne. Jednym z największych walorów parku jest urozmaicenie krajobrazu, charakterystyczne dla całej Wysoczyzny Elbląskiej. Obfitość form terenowych obejmuje liczne wąwozy, jary, malownicze strumienie, oczka wodne, mokradła, jeziora oraz urokliwe śródleśne jeziorka. Po północno – zachodniej stronie parku, od Elbląga do Fromborka, występują ponadto fragmenty wybrzeża klifowego, z licznymi głazami narzutowymi. Rejony te charakteryzują się najbardziej dynamiczną rzeźbą terenu. Do największych strumieni regionu należą Stradanka, Grabianka, Olszanka, Kamionka oraz Kumiela i jej odnoga Srebrny Potok.

  Urozmaicona rzeźba terenu sprzyja różnorodności flory i fauny na obszarze Parku. Jego większą połowę zajmują lasy o drzewostanie bukowym, z domieszką dębu, klonu, jesionu, grabu, olszy i sosny. Spotkać tu można wiele gatunków flory chronionej, wśród której nie brak roślinności typu górskiego i podgórskiego. Na liście roślin znajdują się m.in.: wawrzynek wilczełyko, naparstnica zwyczajna, skrzyp olbrzymi, widłak goździsty, bagno zwyczajne, lilia złotogłów, kruszyna pospolita, pióropusznik strusi, storczyk plamisty, grzybienie białe, barwinek pospolity i bluszcz. Odrębną grupę stanowią porosty, których liczbę oszacowano na ok. 150 gatunków, a połowa z nich znajduje się na liście gatunków zagrożonych.

  Równie bogata jest fauna Wysoczyzny Elbląskiej. Można tu spotkać ok. 190 gatunków ptaków w tym: myszołowa włochatego, bociana czarnego, bielika, zimorodka, pliszkę górską, a także wiele gatunków ssaków, takich jak np. jelenie, wydry, jenoty, popielice czy orzesznice. Ciekawostką jest to, iż na wolności występuje tu pochodzący z Japonii jeleń sika, sprowadzony na początku XX wieku jako dar dla cesarza niemieckiego Wilhelma II. Liczne przedstawicielstwo mają również gady i płazy, a do ich grona należą: żmija zygzakowata, padalec zwyczajny, żaba trawna i ropucha szara. Zbioru dopełnia ponad 100 gatunków owadów i fauna wodna.

• Rezerwat Przyrody „Buki Wysoczyzny Elbląskiej”.

  Położony w centralnej części Parku, niedaleko Łęcza, obszar ochrony pasa buczyny niżowej i grądu gwiazdnicowego wraz z ich runem. Obszar bardzo malowniczy, z zachowaniem typowej, zróżnicowanej rzeźby terenu Wysoczyzny. Występuje tu flora typu górskiego, w tym np.: manna gajowa, przetacznik górski, tojad dzióbaty, żebrowiec górski, a także inne gatunki chronione, m.in.: konwalia majowa, marzanka wonna, paprotka zwyczajna, bluszcz pospolity, czosnek niedźwiedzi, lepiężnik biały, przetacznik górski, skrzyp olbrzymi i żebrowiec górski.

• Rezerwat przyrody „Kadyński Las”.

  Położony w pobliżu zachodniej krawędzi Wysoczyzny Elbląskiej. Zabezpieczono tu fragment starego lasu bukowego z pojedynczymi, starymi dębami. Rzeźba terenu ma tu charakter klifu abrazyjnego, przekształconego w wyniku procesów erozyjnych. Przerzedzone obrzeża rezerwatu stanowią naturalny punkt widokowy na panoramę Zalewu Wiślanego i Mierzei. W pobliżu rezerwatu leży ponadto zabytkowy kompleks pałacowy i klasztorny w Kadynach, co stanowi dodatkową atrakcję dla zwiedzających. Poza granicami rezerwatu znajduje się z kolei jeden z ważniejszych pomników przyrody regionu – ok. siedemsetletni dąb im. Jana Bażyńskiego.

• Rezerwat Przyrody „Dolina Stradanki”.

  Leśny rezerwat położony w obrębie wąskiego odcinka lasu porastającego skarpy wąwozów rzeki Stradanki i jej niektórych dopływów. Zajmuje pas długości 6 km pomiędzy Tolkmickiem a Przybyłowem. Utworzony został dla zachowania i ochrony unikatowego krajobrazu doliny Stradanki, w tym okolicznego lasu bukowego, ochrony rzadkich gatunków roślin oraz zwierząt, przede wszystkim awifauny. Leży w wyjątkowo malowniczej i stosunkowo dzikiej części Parku Wysoczyzny, w której zachowany jest jej typowo górski krajobraz, potwierdzony występowaniem górskiej flory i fauny. W szacie roślinnej pojawiają się: skrzyp olbrzymi, pióropusznik strusi, kilka gatunków storczyków, paprotka zwyczajna, kalina koralowa, kruszyna pospolita, porzeczka czarna, bluszcz pospolity, barwinek pospolity i czworolist pospolity, pierwiosnka lekarska, konwalia majowa i wiele innych, niemal wszystkie objęte ochroną gatunkową. Faunę reprezentują: bocian czarny, orlik krzykliwy, bielik, żuraw, zimorodek, dzięcioł czarny i zielonosiwy, wilk, wydra, gronostaj, popielica i orzesznica, a także rzadka żaba moczarowa.

• Rezerwat Przyrody „Nowinka”.

  Położony jest na południowy wschód od Tolkmicka i zajmuje przestrzeń kompleksu leśnego o powierzchni 74 ha. Przedmiotem ochrony są tu doliny erozyjne wraz z zabagnieniami i zalesieniami. Cechuje go typowy dla Wysoczyzny Elbląskiej drzewostan bukowy z dodatkiem drzew iglastych. Spośród roślin chronionych występujących w rezerwacie wyróżnić można m.in.: widłaka wrońca, paprotkę zwyczajną, bluszcz pospolity, pierwiosnkę zwyczajną, kilka gatunków storczyków, a także czerńca gronkowego i zawilca żółtego.

• Rezerwat przyrody „Zatoka Elbląska”.

  Ornitologiczny rezerwat przyrody o powierzchni 723,5 ha, obejmujący teren Zatoki Elbląskiej i fragment Wyspy Nowakowskiej zwany Złotą Wyspą. Przedmiotem ochrony rezerwatu są ptaki wodno-błotne i ich miejsca lęgowe. W szacie roślinnej dominuje flora wodna, szuwarowa i łąkowo-pastwiskowa. Tutejsze szuwary i zarośla są atrakcyjnym miejscem schronienia dla wielu gatunków ptaków, również chronionych, wśród których znajdują się: orzeł przedni, brodziec leśny, tracz długodzioby, biegus zmienny oraz sokół wędrowny. Całkowita liczba spotykanych tu ptaków to ok. 200 gatunków, z czego 86 to ptaki gniazdujące. W wodach Zatoki występuje ponad 20 gatunków ryb, a na całym terenie rezerwatu wiele gatunków płazów i gadów. W otoczeniu rezerwatu można spotkać również liczne przedstawicielstwo ssaków, takich jak: dzik, sarna, wydra, norka amerykańska, jenot oraz wiele innych, których część objęta jest ochroną.