Historia

Pierwotnie ziemie te zamieszkiwał pruski szczep Galindów, który w latach 800-1300 posiadał tu liczne osady i grody, a jeden z nich znany jako Okrągła Góra zlokalizowany był na półwyspie Gajka wrzynającym się z wody jeziora Kalwa. W latach 992-1223 tereny te były areną działań wojennych pomiędzy wojskami polskimi a Prusami. W 1225 ziemie Prus zaczęli najeżdżać Krzyżacy i udało im się je podbić w 1283.

Miasto założone przez Krzyżaków w 1386 r., nazwę otrzymało od założyciela – komtura elbląskiego, Zygfryda von Passenheima. W czasie wojny trzynastoletniej opowiedziało się za Polską, jednakże po pokoju toruńskim wróciło pod panowanie Zakonu. Zamek został wzniesiony po wojnie trzynastoletniej, później nazywany był Schervitzen Hof. Budowla ta została zniszczona w połowie XVII w., a ostatecznie rozebrana w XIX w. Na miejscu dawnego zamku wzniesiono kościół (obecnie katolicki).

W 1461 mieszkańcy Pasymia przystąpili do Związku Pruskiego i prowadzili działania przeciwko Zakonowi – w 1459 wycięto oddział krzyżacki zwabiony obietnicą poddania im miasta, w 1462 zajęto krzyżackie Jeziorany, Barczewo i Zalewo. Na początku XVI wieku, gdy Albrecht Hohenzollern odmówił złożenia hołdu królowi polskiemu doszło do kolejnej wojny, w wyniku której Pasym trafił w ręce polskie na 5 lat.

W latach 1547-1549 proboszczem był ksiądz Andrzej Samuel, doktor teologii, pisarz religijny. W Pasymiu młode lata spędził Krzysztof Hartknoch (1644-1687) – historyk Polski i Prus, profesor Gimnazjum Toruńskiego. W 1657 r. miasto zostało zniszczone w czasie najazdu tatarskiego. Od XVIII wieku miasto traciło na znaczeniu na rzecz rozwijającego się niedaleko Szczytna. W lutym 1807 r. przez kilka dni stacjonował tu Napoleon wraz z 60 tys. armią. Kwatera Napoleona mieściła się na plebanii. W 1868 roku ucierpiało na skutek dużego pożaru, podobnie jak i wcześniej w 1750 r.

W 1883 r. o 3 km od Pasymia przebiegła linia kolejowa, w 1898 r. wybudowano gazownię, w 1904 r. rzeźnię, a w 1911 r. wodociągi. Na początku XX w. Pasym zaczął rozwijać się jako ośrodek turystyczny.

W 1935 r. odwiedził Pasym Melchior Wańkowicz, zbierając materiału do książki Na tropach Smętka. Stąd pochodził królewiecki duchowny polski ks. Wawrzyniec Rast, do szkoły uczęszczał jeden z jego następców, Jerzy Olech.

Przed 1945 r. Pasym znany był jako ośrodek sportów wodnych i zimowych oraz jako miejscowość turystyczna. Nad jeziorem Kalwa wzniesiono wtedy kompleks turystyczny (obecnie jako Rudziska Pasymskie), z pensjonatem z 1927 r. małą skocznią narciarską z wyciągiem krzesełkowym, przystanią wodną i licznymi kawiarniami.

22 stycznia 1945 r. Pasym zajęły oddziały I frontu białoruskiego. Wkrótce wysiedleniu do Niemiec uległa większość pozostałej w mieście ludności, a wiosną 1946 r. w wyniku zniszczeń wojennych Pasym utracił prawa miejskie. Dopiero w 1996 r. miejscowość ponownie uzyskała status miasta. W Rudziskach Pasymskich po 1945 r. funkcjonował założony przez Karola MałłkaMazurski Uniwersytet Ludowy.

II wojna światowa nie oszczędziła Pasymia. 30% zabudowy legło w gruzach. Najstarsze miasto na Mazurach zostało wyludnione (część mieszkańców wywieziono, część wyjechała dobrowolnie). Powoli jednak w Pasymiu zaczęło przybywać mieszkańców. Wracała z przymusowej ewakuacji ludność rodzima, przybyli osadnicy z Mazowsza, Kurpi, repatrianci z Wileńszczyzny i Kresów Wschodnich. W latach 1945 - 1949 zostały uruchomione zakłady przemysłowe: młyn, tartak, wodociągi, mleczarnia, cegielnia, przetwórnia owoców i warzyw, zespół rybacki. Rozwijał się handel, rzemiosło, usługi i oświata. 15 maja 1945 roku do Pasymia przybywa powołany na Burmistrza Miasta mgr Edmund Staniszewski i zostaje zorganizowany Zarząd Miasta.

W Pasymiu młode lata spędził Czesław Jerzy Małkowski – były prezydent Olsztyna, któremu w 2011 r. białostocka prokuratura przedstawiła cztery zarzuty dotyczące gwałtu i usiłowania gwałtu oraz uporczywe naruszanie praw pracowniczych.

Wikipedia