• Szlak czerwony „Kopernikowski” EL 06 c.

  Pieszy szlak biegnący przez miejsca związane z działalnością Mikołaja Kopernika. Rozpoczyna się w Olsztynie, a kończy w Toruniu. W granicach województwa warmińsko-mazurskiego biegnie przez Dobre Miasto, Lidzbark Warmiński, Pieniężno, Braniewo, Frombork, Tolkmicko, Kadyny, Elbląg i Kępki, a dalej kieruje się w stronę Malborka i Torunia. Jest to najdłuższy szlak regionu, wiodący przez atrakcyjne po względem turystycznym, pełne zabytków miejscowości i rezerwaty przyrody o zróżnicowanym krajobrazie. Najważniejszymi obiektami architektonicznymi na warmińskiej części szlaku są:

  • Zamek Kapituły Olsztyńskiej w Olsztynie,

  • Kościół Najświętszego Zbawiciela i Wszystkich Świętych w Dobrym Mieście,

  • Zamek Biskupów Warmińskich w Lidzbarku Warmińskim,

  • Zamek Kapituły Warmińskiej w Pieniężnie,

  • Bazylika Archikatedralna Wniebowzięcia NMP i św. Andrzeja we Fromborku

  • Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku

  W rejonie Zalewu Wiślanego trasa przebiega następująco: rozpoczyna od Braniewa, dawnej osady Warmów i stolicy biskupstwa warmińskiego, w której zachowało się kilka zabytków architektury warownej i sakralnej. Następnie, mijając Rezerwat przyrody „Cielętnik” i Obszar chronionego Krajobrazu Rzeki Baudy,dochodzi do Fromborka - zwanego „perłą północy” miasta, w którym pracował Mikołaj Kopernik. Po kilku kilometrach mija tzw. Święty Kamień - głaz narzutowy o obwodzie 14 m, spoczywający w wodach Zalewu, i wiedzie dalej ku Tolkmicku, małemu miasteczku z portem i nielicznymi zabytkami. Mijając tzw. Wały Tolkmita, czyli pozostałości dawnego grodziska staropruskiego, leśną drogą prowadzi ku Kadynom, gdzie na uwagę zasługują przede wszystkim zabudowania pałacowe i klasztorne, a także pomnik przyrody – dąb im. J. Bażyńskiego. Kolejnym etapem szlaku „Kopernikowskiego” są małe wsie: Suchacz, Łęcze, w którym zachowały się nieliczne zabytki architektury żuławskiej, i Próchnik. Z koleidociera on do Jeziora Martwego i Goplanica, a za Dąbrową wkracza do elbląskiej Bażantarni, gdzie biegnie wzdłuż Srebrnego Potoku i wychodzi na miasto Elbląg. Z Elbląga rusza do Bielnika, a ostatnim jego przystankiem w granicy województwa jest wieś Kępki nad Nogatem. Prawie na całej długości szlak przystosowany jest do jazdy rowerem.
  

• Szlak niebieski „Świętego Wojciecha” WM 2004 n.

  Szlak o długości 42 km wiodący z Elbląga do Świętego Gaju, gdzie najprawdopodobniej zmarł pierwszy polski męczennik, zabity podczas misji chrystianizacyjnej ziem pruskich.

  Rozpoczyna się przy stacji kolejowej Elbląg Zdrój, a w granicach miasta na jego trasie znajdują się następujące miejsca i obiekty:

  • Park Modrzewie,

  • Kościół pw. Św. Wojciecha przy ul. Wiejskiej, wybudowany w 900-rocznicę śmierci patrona,

  • XV-wiecznego kościół pw. Bożego Ciała,

  • Brama Targowa – pozostałość murów obronnych miasta,

  • Katedra pw. Św. Mikołaja z przełomu XIII/XIV wieku,

  • Bulwar Zygmunta Augusta,

  • Muzeum Elbląskie – dawne Gimnazjum Elbląskie,

  • Camping PTTK przy ul. Panieńskiej,

  • Most na rzece Fiszewce.

  Dalej szlak prowadzi wzdłuż biegu Fiszewki, mija wiadukt kolejowy linii Elbląg Malbork i wałem przeciwpowodziowym wiedzie do ujścia rzeki Tiny (Tyny), w pobliżu którego leżą Raczki Elbląskie, słynące z najniżej położonego punktu na mapie Polski (1,8 m p.p.m.). Minąwszy okolice rezerwatu przyrody „Jezioro Drużno” dociera do wsi Tropy Elbląskie, a dalej betonowym wałem wzdłuż Drużna wiedzie ku wsi Jezioro, w której zobaczyć można kościół pomennonicki z pozostałościami cmentarza, neogotycki kościół z XVI-wiecznym wyposażeniem i most zwodzony na Tinie (Tynie). W dalszej części szlak biegnie przez miejscowości: Żukowo, Jurandowo, Żółwiniec, gdzie zachowała się zabudowa typu holenderskiego, Dzierzgonka i Brudzędy. Następnie kieruje się w stronę Nowego Dolna, za którym skręca w prawo, w kierunku południowo-wschodnim. Dalej prowadzi nasypem kolejowym dawnej linii Elbląg – Dzierzgoń i dochodzi do kompleksu leśnego. Leśnymi ścieżkami wiedzie do Kwietniewa, mija dwa zabytkowe pałace, gotycki kościół i zgodnie w wytycznymi kierunkowskazu biegnie do Świętego Gaju. Ostatnim przystankiem na szlaku jest kościół - sanktuarium pw. Św. Wojciecha wybudowany w 1865 roku, w którym znajdują relikwie świętego męczennika.

• Szlak zielony „Żuławski” WM-2005-z i PM-2005-z.

  Szlak o długości 8,4 km z Gronowa Elbląskiego do Starego Pola, wiodący przez Żuławy Elbląskie. Startuje przy dworcu kolejowym w Gronowie Elbląskim. Jest to zabytkowy budynek o konstrukcji ryglowej, na którym do niedawna znajdowała się tabliczka upamiętniająca powódź z 1888 r. Szlak prowadzi wzdłuż linii kolejowej Elbląg – Malbork, przez tereny lekkiej depresji, po prawej stronie mijając najwyższy z kolei punkt na Żuławach Elbląskich – wyspę plejstoceńską (11,3 m. n.p.m.) zwaną „Żuławską Górą”. Dalej wiedzie ku Oleśnu, mijając dwa gospodarstwa, z których jedno jest przykładem za budowy holenderskiej. W pobliżu Oleśna, mija malowniczo usytuowaną kapliczkę z 1820 roku, a po pewnym czasie dociera do Fiszewa, gdzie znajdują się ruiny gotyckiego kościoła, zrujnowany folwark z XVIII-wiecznym dworkiem i cmentarz ewangelicko-mennonicki z XIX wieku. Na wylocie wsi zobaczyć można kopiec obsadzony lipami i umiejscowiony na nim głaz upamiętniający kilku poległych w powstaniu listopadowym. Kolejnym etapem wędrówki jest Kolonia Stare Pole, a następnie właściwa wieś o tej samej nazwie. Idąc początkowo ul. Żeromskiego, a potem Marynarki Wojennej, szlak mija budynki Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Starym Polu, dawny skansen pszczelarski i charakterystyczny pomnik krowy. Z lewej zaś strony biegnie obok neogotyckiego kościoła pw. Matki Bożej Królowej Polski z XIX wieku, a dochodząc do budynku stacji Stare Pole, kończy swój bieg.

Szlaki elbląskiej Bażantarni:

• Szlak okólny – żółty.
  

• Szlak spacerowy o długości 9 km, biegnący na terenie elbląskiego lasu miejskiego „Bażantarnia”. Początkowo prowadzi wzdłuż rzeki Kumieli, dalej wznosi się stromym wzgórzem. Po drodze mija zabudowania starego, zabytkowego młyna „Leśne Oko” i dawne stawy rybne. Na dalszym odcinku łączy się ze szlakiem niebieskim, później zielonym i dochodzi do skrzyżowania ze szlakiem czerwonym przy Mostku Elewów. Przez moment biegnie wraz z górskim odcinkiem szlaku niebieskiego, po czym wiedzie wzdłuż ogrodzenia cmentarza „Dębica”, dochodzi do leśniczówki Dębica, mija Górę Chrobrego i kieruje się ku Restauracji Myśliwskiej, przy której kończy bieg.

• Szlak okrężny - niebieski.
  

• Szlak spacerowy o długości 10 km, biegnący na terenie elbląskiego lasu miejskiego „Bażantarnia”. Ze względu na rzeźbę terenu został podzielony na dwa odcinki: leśny (4 km) i górski (6 km). Leśny odcinek biegnie lasem mieszanym i nadaje się do wycieczek rowerowych. Mija Górę Jagiellońską, skąd rozciąga się widok na Srebrny Potok i dochodzi do polany, na której stoi wiata Parasol. Dalej przechodzi w szlak górski, sklasyfikowany jako trudny. Prowadzi on ku wzniesieniu Kazalnica, mija Górę Ludową, po pewnym czasie dochodzi do Czarciego Jaru, zboczem Góry Sowiej schodzi do Mostku Elewów na Srebrnym Potoku. Biegnie dalej tym samym brzegiem Potoku ku Urwisku Krystyny i Wzgórzu Marii i kończy swój bieg przy Restauracji Myśliwskiej.
  
  

• Szlak zielony - „Ścieżka Jaszczurek”
  

• Szlak spacerowy o długości 7 km, położony w elbląskiej Bażantarni. Jego nazwa pochodzi od szczepu harcerskiego, który opracował szlak w 1951 r. Ten malowniczy szlak prowadzi do Stagniewa, mijając po drodze Sarni Jar, Uroczysko Belweder, skąd rozciąga się widok na lasy Bażantarni, i Parasol – miejsce odpoczynku, stanowiące węzeł szlaków: czerwonego, niebieskiego i zielonego.

Szlaki rowerowe:

• Międzynarodowy szlak rowerowy R1.

  Szlak o długości 675,6 km biegnący od zachodniej granicy Polski w Kostrzyniu do północnej granicy z obwodem kaliningradzkim w Gronowie. Pełna trasa przebiega przez: Kostrzyn - Ośno Lubuskie - Sulęcin - Lubniewice - Międzyrzecz - Międzychód - Drezdenko - Krzyż - Wieleń - Trzcianka - Piła - Miasteczko Krajeńskie - Białośliwie - Wyrzysk - Mrocza - Bydgoszcz - Janowo - Koronowo - Chełmno - Grudziądz - Kwidzyn - Sztum - Elbląg - Braniewo – Gronowo, natomiast jego 85-kilometrowy odcinek w granicach województwa warmińsko-mazurskiego wygląda następująco:

  • Po przekroczeniu rzeki Dzierzgoń za Bągartem, po 5 km dochodzi do Świętego Gaju – przypuszczalnego miejsca śmierci św. Wojciecha, gdzie znajduje się neogotycki kościół - sanktuarium wybudowany w miejscu wcześniejszej XIV-wiecznej kaplicy.

  • Z kolei biegnie przez szlak żuławskich wsi: Stare Dolno – Nowe Dolno – Dzierzgonka – Wiśniewo – Krzewsk – Tropy Elbląskie – Raczki Elbląskie, w których znaleźć można charakterystyczne obiekty żuławskiego krajobrazu i kultury materialnej.

  • Po 24 km dociera do Elbląga – najstarszego miasta województwa warmińsko-mazurskiego, założonego przez Krzyżaków w 1237 roku, w pobliżu dawnej pruskiej osady Truso. Miasto stanowi dziś duży ośrodek gospodarczo- turystyczny, węzeł komunikacyjny i port. Na uwagę zwracają tu malowniczy krajobraz, liczne parki i szlaki turystyczne oraz zabytki, wśród których znajdują się: gotycka katedra pw. św. Mikołaja z przełomu XIII/XIV (odbudowana po zniszczeniach wojennych w 1954), dawny gotycki kościół NMP przekształcony w galerię sztuki współczesnej „Galeria EL”, dawny kościół św. Ducha przekształcony w bibliotekę, XIV-wieczna Brama Targowa i wiele budowli z przełomu XIX/XX wieku.

  • Drogą na Frombork szlak mija Krasny Las i prowadzi kolejno przez miejscowości leżące w rejonie prawego brzegu Zalewu Wiślanego: Łęcze, gdzie zachowały się zabytki takie jak: kościół z 1746 r., dzwonnica z 1881 r. i kompleks domów podcieniowych z XVIII i XIX wieku; Kadyny – wieś, dawna rezydencja cesarska, z zachowanym kompleksem pałacowym i klasztornym, w pobliżu której znajduje się rezerwat przyrody „Kadyński Las” i słynny pomnik przyrody – 700-letni dąb Bażyńskiego; Tolkmicko – krzyżackie miasteczko założone pod koniec XIII wieku, w którym można zobaczyć m.in. kościół gotycki z XIX wieku i XIV-wieczną basztę obronną; Pogrodzie – wieś założona w 1305 roku, w której zachował się kościół neogotycki z końca XIX wieku; Narusa.

  • Kolejnym dużym przystankiem jest Frombork – miasto na granicy Wysoczyzny Elbląskiej, Wybrzeża Staropruskiego i Równiny Warmińskiej. Od XIII wieku należało do kapituły warmińskiej, która wybudowała tu katedrę otoczoną murami obronnymi, stanowiącą główne schronienie ludności w czasie ewentualnego najazdu. Najbardziej wsławił je Mikołaj Kopernik, pracujący tu w latach 1510-1543 jako kanonik kapituły warmińskiej. To tu pisał swoje największe dzieło, a jego prochy spoczywają we fromborskiej katedrze. W mieście zachowały się liczne zabytki, m.in.: kompleks zabudowań Wzgórza Katedralnego, nowy pałac biskupi, Szpital św. Anny z XV wieku, kościół parafialny z XIV wieku, XV-wieczna Baszta Żeglarska i Wieża Wodna z XVI wieku. Funkcjonuje tu również port morski, molo i plaża nad Zalewem Wiślanym.

  • Minąwszy wieś Stępień, szlak dociera do Braniewa, miasta założonego w 1254 r. pierwotnie przy ujściu rzeki Pasłęki do Zalewu Wiślanego, ponownie w 1284 na obecnym miejscu. Do 1340 r. było stolicą Warmii i siedzibą kapituły biskupów warmińskich. Wśród braniewskich zabytków znajdują się: gotycki kościół pw. św. Katarzyny z XIV wieku, XVI-wieczny kościół św. Trójcy, kościół św. Krzyża z XVIII wieku, wieża bramna nieistniejącego zamku biskupiego, ruiny murów miejskich i XIX-wieczny zespół klasztorny.

  • Ostatnimi punktami na szlaku są wsie: Młoteczna i Gronowo, w którym znajduje się przejście graniczne z Federacją Rosyjską Gronowo-Mamonowo.

• Transgraniczny Szlak Rowerowy R64 „Nadzalewowy”.

  Szlak o długości 187 km prowadzący wokół Zalewu Wiślanego – od Piasków do Braniewa. Obejmuje tereny kilku krain geograficznych: Mierzei Wiślanej, Żuław Wiślanych, Wysoczyzny Elbląskiej i Niziny Warmińskiej.Jego trasa prezentuje się następująco:

  • Kierując się z Piasków do Krynicy Morskiej szlak mija naturalny punkt widokowy – najwyższą wydmę na mierzei zwaną „Wielbłądzim garbem” (49 m n.p.m.

  • Leśną ścieżką prowadzi do zabudowań Krynicy Morskiej, dawnej osady rybackiej i głównego kurortu Mierzei Wiślanej, którego początki sięgają XV wieku. Oprócz plaży i morskich kąpieli na podróżników czekają tu zabytki i atrakcje takie jak: latarnia morska z XIX wieku, port morski z możliwością rejsów po Zalewie Wiślanym, molo spacerowe czy zabudowa willowa z przełomu XIX i XX wieku. Jako nadmorski i nadzalewowy kurort miasto stwarza dobre warunki dla turystyki i aktywnego wypoczynku, oferując przy tym bogate zaplecze noclegowe i gastronomiczne. Szlak wiedzie tu ulicami miasta, a następnie skrajem lasu wzdłuż brzegu Zalewu.

  • Drogą tą mija Przebrno, gdzie znajduje się pomnik ku czci ofiar obozu Stutthof i rezerwat przyrody „Buki Mierzei Wiślanej”, po czym przekroczywszy drogę asfaltową, kieruje się lasem do Skowronek i wkracza na „Szlak Jantarowy”.

  • Kolejnym przystankiem są Kąty Rybackie – dawna osada rybacka, wieś o charakterze nadmorskiego kąpieliska, w której znajduje się port morski i przystań jachtowa. W pobliżu miejscowości leży rezerwat przyrody „Kąty Rybackie”, stanowiący największą w Europie oazę kormorana czarnego i czapli siwej.

  • Szlak wiedzie następnie wałem czołowym Zalewu i wałem Wisły Królewieckiej do Sztutowa. Na obrzeżach wsi znajduje się Państwowe Muzeum Stutthof, utworzone w miejscu istnienia dawnego obozu koncentracyjnego. Nad morzem funkcjonuje infrastruktura turystyczna.

  • Kilka kilometrów dalej znajduje się duża wieś Stegna, która wraz z 17 okolicznymi miejscowościami tworzy największą gminę na Mierzei Wiślanej. Wieś leży na granicy Żuław Wiślanych i Mierzei. Jako nadmorski kurort dysponuje bogatym zapleczem turystycznym. Zachował się tu kościół ryglowy z XVII wieku z zabytkowym wnętrzem i słynnymi organami.

  • Następnie szlak przebiega przez mniejsze kąpieliska letniskowe takie jak: Junoszyno, Jantar i Mikoszewo. U ujścia Wisły w pobliżu Mikoszewa znajduje się rezerwat ornitologiczny „Mewia Łacha”. W sezonie turystycznym funkcjonuje tu również przeprawa promowa przez Przekop Wisły, łącząca Mikoszewo ze Świbnem.

  • Drogą asfaltową trasa biegnie z kolei do Rybiny, położonej w rozgałęzieniu rzeki Szkarpawy i Wisły Królewieckiej, gdzie krajobraz zmienia się na typowo żuławski. Na uwagę zasługują tu zabytki hydrotechniczne: kolejowy most obrotowy i dwa drogowe mosty zwodzone. Nim szlak podąży swoją główną trasą, istnieje możliwość wycieczki z Rybiny w kierunku zachodnim – do żuławskiego skansenu: Drewnicy i Żuławki, wzdłuż biegu Szkarpawy, przez Chorążówkę, Izbiska i Przemysław.

  • Główny szlak prowadzi dalej szosą przez wsi: Tujsk – interesująca ze względu na dobrze zachowana oryginalna zabudowę drewnianą, Stobiec, gdzie zachowały się cztery domy holenderskie i Chełmek nad rzeką Szkarpawą.

  • Kolejnym przystankiem jest Osłonka położona u ujścia Szkarpawy i Nogatu do Zalewu, gdzie znajduje się największa przepompownia na Żuławach, regulująca stan wody w rowach melioracyjnych.

  • Stąd wzdłuż Kanału Panieńskiego trasa dociera do Marzęcina, dawnej osady rybackiej, w której zachował się ciekawy żuławski układ urbanistyczny, wiele zabytków architektury mieszkalnej i kościół ryglowy z XIX wieku.

  • Dalej wiedzie przez typowo rolniczy teren Żuław Wielkich. We wsi Kępiny Małe przekracza Nogat na przeprawie promowej, za mostem wzdłuż Kanału Cieplicówka prowadzi do wsi Cieplice, a za kolejnym mostem na kanale kieruje się do wsi Nowotki, leżącej w granicach Obszaru Chronionego Krajobrazu Rzeki Nogat. Stąd najpierw wzdłuż Kanału, a później betonową drogą biegnie w kierunku Zatoki Elbląskiej przy Wyspie Nowakowskiej i wzdłuż kanału morskiego rzeki Elbląg prowadzi przez Nowakowo i Rubno do Elbląga - najstarszego miasta województwa warmińsko-mazurskiego, założonego przez Krzyżaków w 1237 roku, w pobliżu dawnej pruskiej osady Truso. Miasto stanowi dziś duży ośrodek gospodarczo- turystyczny, węzeł komunikacyjny i port. Na uwagę zwracają tu malowniczy krajobraz, liczne parki i szlaki turystyczne oraz zabytki, wśród których znajdują się: gotycka katedra pw. św. Mikołaja z przełomu XIII/XIV (odbudowana po zniszczeniach wojennych w 1954), dawny gotycki kościół NMP przekształcony w galerię sztuki współczesnej „Galeria EL”, dawny kościół św. Ducha przekształcony w bibliotekę, XIV-wieczna Brama Targowa i wiele budowli z przełomu XIX/XX wieku. W Elblągu zaś rozpoczyna się prawobrzeżny etap wycieczki wokół Zalewu.

  • Wyruszając z elbląskiej starówki kieruje się do Bielan, Krasnego Lasu i Próchnika – malowniczo położonej, średniowiecznej wsi czynszowej, w której zachowały się elementy zabudowy drewnianej i murowanej z XVIII i XIX wieku.

  • Następnym przystankiem na szlaku jest Łęcze – dawna słowiańska osada książąt pomorskich, gdzie zobaczyć można kilka domów podcieniowych, zrujnowany wiatrak i późnobarokowy kościół z 1746 roku. W pobliskim lesie zaś istnieją ślady dawnego grodziska, po którym zachował się jedynie wał obronny.

  • Trasa wiedzie z kolei do Suchacza, niegdyś miejscowości letniskowej, obecnie rolniczo-rybackiej wsi, w której funkcjonuje port i przystań jachtowa, plaża, przystanek kolejowy i cegielnia. Po paru kilometrach dociera do Kadyn, jednej z ciekawszych miejscowości na nadzalewowych. Jest to dawna osada staropruska, wieś krzyżacka, polska, a także rezydencja cesarza niemieckiego Wilhelma II. Do najcenniejszych zachowanych tu zabytków należą: zespół pałacowo-parkowy z XVIII wieku, kapliczka z 1670 toku, XVII-wieczny klasztor franciszkański, a także pomnik przyrody – 700-letni dąb Bażyńskiego.

  • Skrajem lasu szlak prowadzi w kierunku wsi Ogrodniki i dociera do Białej Leśniczówki – rezydencji o konstrukcji ryglowej, zbudowanej na początku XX wieku dla cesarza Wilhelma II, w której obecnie mieści się gospodarstwo agroturystyczne. Terenami leśnymi i polnymi trasa wiedzie do Tolkmicka - krzyżackiego miasteczka założonego pod koniec XIII wieku, w którym można zobaczyć m.in. kościół gotycki z XIX wieku i XIV-wieczną basztę obronną. Pod Tolkmickiem znajdują się również tzw. Wały Tolkmita – pozostałość dawnego grodziska staropruskiego oraz Święty Kamień – głaz narzutowy leżący w wodach Zalewu, ok 30 m od brzegu, na którym wg legendy składano ofiary pruskiemu bogu Churcho.

  • Leśną drogą gruntową trasa wiedzie do Chojnowa – malowniczej wsi położonej na skraju Wysoczyzny Elbląskiej. Wyróżnia się przede wszystkim bogactwem małych form sakralnych – kapliczek w różnorodnych stylach (od baroku po neogotyk). Wśród nich znajduje się drewniany krzyż ze skrzynią zawierającą Arma Christi – wszystkie narzędzia ukrzyżowania Chrystusa. Podobny charakter ma kolejna wieś – Krzyżewo, którego wizytówką jest zespół kapliczek przydrożnych.

  • Ważnym przystankiem jest Frombork - miasto na granicy Wysoczyzny Elbląskiej, Wybrzeża Staropruskiego i Równiny Warmińskiej. Od XIII wieku należało do kapituły warmińskiej, która wybudowała tu katedrę otoczoną murami obronnymi, stanowiącą główne schronienie ludności w czasie ewentualnego najazdu. Najbardziej wsławił je Mikołaj Kopernik, pracujący tu w latach 1510-1543 jako kanonik kapituły warmińskiej. To tu pisał swoje największe dzieło, a jego prochy spoczywają we fromborskiej katedrze. W mieście zachowały się liczne zabytki, m.in.: kompleks zabudowań Wzgórza Katedralnego, nowy pałac biskupi, Szpital św. Anny z XV wieku, kościół parafialny z XIV wieku, XV-wieczna Baszta Żeglarska i Wieża Wodna z XVI wieku. Funkcjonuje tu również port morski, molo i plaża nad Zalewem Wiślanym.

  • Łącząc się ze „Szlakiem Kopernikowskim”, trasa prowadzi do ujścia rzeki Baudy, a następnie do wsi Różaniec, położonej nad samym brzegiem Zalewu.

  • Szlak wkracza z kolei na tzw. żuławy braniewskie, gdzie rozpościerają się podmokłe łąki, poprzecinane rowami melioracyjnymi. Biegnąc wzdłuż brzegu Zalewu Wiślanego dociera do wsi Nowa Pasłęka, gdzie znajduje się ostatni przed granicą z obwodem kaliningradzkim port polski. Stąd przez Ułowo i Klejnówko wiedzie ku przystankowi końcowemu w Braniewie. Miasto założono w 1254 r. pierwotnie przy ujściu rzeki Pasłęki do Zalewu Wiślanego, ponownie w 1284 w obecnym miejscu. Do 1340 r. było stolicą Warmii i siedzibą kapituły biskupów warmińskich. Wśród braniewskich zabytków znajdują się: gotycki kościół pw. św. Katarzyny z XIV wieku, XVI-wieczny kościół św. Trójcy, kościół św. Krzyża z XVIII wieku, wieża bramna nieistniejącego zamku biskupiego, ruiny murów miejskich i XIX-wieczny zespół klasztorny.

• Szlak Mennonitów: Elbląg – Szaleniec – Wikrowo – Elbląg

Szlaki Stowarzyszenia „Łączy Nas Kanał Elbląski”:

• Szlak zielony.

  Szlak regionalny o długości 130 km z Elbląga do Iławy, wiodący przez całą okolicę Kanału Elbląskiego, biegnąc przez tereny Żuław Wiślanych i Pojezierza Iławskiego. Sklasyfikowany został jako łatwy, a na jego trasie leżą następujące miejscowości:

  • Elbląg - najstarsze miasto województwa warmińsko-mazurskiego, założone w 1237 roku, w pobliżu dawnej pruskiej osady Truso. Duży ośrodek gospodarczo- turystyczny, węzeł komunikacyjny i port. Jego atutami są malowniczy krajobraz, liczne parki i szlaki turystyczne oraz zabytki, wśród których znajdują się: gotycka katedra pw. św. Mikołaja z przełomu XIII/XIV (odbudowana po zniszczeniach wojennych w 1954), dawny gotycki kościół NMP przekształcony w galerię sztuki współczesnej „Galeria EL”, dawny kościół św. Ducha przekształcony w bibliotekę, XIV-wieczna Brama Targowa i wiele budowli z przełomu XIX/XX wieku.

  • Rubno.

  • Jegłownik, leżący w najwyższym punkcie Żuław, gdzie zachowała się architektura mieszkalna i sakralna z okresu XVIII-XX wieku.

  • Gronowo Elbląskie – w którym zobaczyć można m.in. XV-wieczną wieżę i zabytkowy dworzec.

  • Kwietniewo – założona w XIII wieku wieś, w której zachował się XIV-wieczny kościół - i sąsiednie Rychliki.

  • Pochylnie w Jelonkach, Oleśnicy, Kątach i Buczyńcu – wybudowane w XIX wieku urządzenia niwelujące różnice wysokości w torze kanału. Mają postać szyn kolejowych, po których na specjalnych platformach przewozi się statki po suchym lądzie, między kolejnymi etapami toru wodnego.

  • Jarnołtowo – w którym nauczycielem dworskim był niegdyś Immanuel Kant.

  • Dobrzyki – w pobliżu których leży Kanał Dobrzycki łączący jeziora Ewingi i Jeziorak.

  • Jerzwałd, gdzie mieszkał pisarz Zbigniew Nienacki.

  • Siemiany – miejscowość turystyczna nad Jeziorakiem, założona w XVIII wieku.

  • Szymbark k. Iławy – gdzie znajdują się ruiny XIV-wiecznego zamku kapituły pomezańskiej.

  • Kamionka

  • Iława – założone w 1305 r. miasto nad jeziorem Jeziorak, ośrodek sportu i turystyki, w którym zachowała się sporo zabytków architektury, m.in. gotycki Kościół Przemienienia Pańskiego, neobarokowy ratusz, neogotycki dworzec kolejowy, czy zabytkowy młyn na rz. Iławce. Szlak kończy się na leśnej ścieżce dydaktycznej

• Szlak żółty.

  Szlak regionalny o długości 128,7 km z Elbląga do Gorynia, wiodący przez okolice Kanału Elbląskiego, na trasie którego leżą:

  • Przezmark – staropruska osada, w której znajduje się gotycki kościół z XIII wieku z barokowym wyposażeniem.

  • Pilona – wieś z XIV wieku, zachował się tu jeden dom gburski z 1786.

  • Myślęcin i Pasieki – gdzie zobaczyć można kilka domów podcieniowych.

  • Weklice – osada, w której od I do IV wieku przebywali Goci; znaleziono tu ślady działalności człowieka z epoki neolitu, brązu i żelaza.

  • Aniołowo i Marianka – wsi z początku XIII wieku.

  • Pasłęk – miasto założone w 1297 przez holenderskich osadników, w którym zachowały się zabytki takie jak: mury obronne z Bramą Kamienną i Młyńską, zamek, ratusz i średniowieczny kościół św. Bartłomieja na Starówce, kościół św. Jerzego z XVI wieku, wieża ciśnień z początku XX wieku i cmentarz żydowski z 1817 r.

  • Rogajny i Kwitajny – najstarsza osada pruska na tym terenie, w pobliżu której znajduje się rezerwat „Dęby w Krukach Pasłęckich”.

  • Zielonka Pasłęcka, w której znajduje się sanktuarium z relikwiami św. Faustyny.

  • Sambród.

  • Małdyty – dawna osada krzyżacka, której znaczenie wzrosło w XIX wieku, po wybudowaniu Kanału Elbląskiego i linii kolejowej.

  • Zajezierze, Bądki, Jarnołtowo.

  • Zalewo – miasto w powiecie iławskim, które prawa miejskie otrzymało w 1305 roku. Zachował się tu kościół gotycki z XIV wieku, pozostałości murów miejskich z XIV-XVI wieku i XIX-wieczna zabudowa miejska.

  • Półwieś, Witoszewo, Bądze.

  • Kamieniec – była siedziba pruskiego rodu von Finck Finckenstein, w 1720 roku wybudowano tu pałac nazywany „Wersalem Północy”, zniszczony przez Armię Czerwoną w 1945 roku. Pałac gościł w swych progach królów i cesarzy m.in. Napoleona Bonaparte, który przebywał tu wraz z kochanką, Marią Walewską.

  • Olbrachtowo

  • Susz – miasto założone w 1305 r. nad Jeziorem Suskim, w którym zachowały się m.in. średniowieczny kościół pw. św. Antoniego z renesansowym i barokowym wyposażeniem, pruskie grodzisko w parku miejskim, neogotycki kościół św. Rozalii i kamienice z przełomu XIX/XX wieku.

  • Bałoszyce, gdzie obejrzeć można XVII-wieczny kościół i pałac z przyległym parkiem krajobrazowym.

  • Łęgowo

  • Kisielice – miasto założone w XIII wieku, w którym zachował się zabytkowy kościół z XIV wieku i wieża wodociągowa z początku XX wieku.

• Szlak niebieski „Wokół Jeziora Drużno”.

  Szlak lokalny o długości 45,7 km z Elbląga do Komorowa Żuławskiego, wiodący przez:

  • Raczki Elbląskie, gdzie znajduje się najniższy punkt na mapie Polski (1,8 m p.p.m.).

  • Węgle - XVI-wieczna wieś żuławska z typową architekturą mieszkalną na terpach.

  • Jurandowo.

  • Żółwiniec – znajduje się tu wieża widokowa nad jeziorem Drużno

  • Krzewsk – wieś założona w 1631 roku, zasiedlona przez Mennonitów. Zachowały się tu zagrody holenderskie i zaniedbany cmentarz mennonicki.

  • Dzierzgonkę, Stankowo, Klepę i Węzinę.

• Szlak „Święty Kamień”.

  Około 19-kilometrowy szlak rowerowy wiodący północnym krańcem Parku Krajobrazowego Wysoczyzny Elbląskiej, na trasie którego rozpiętość pomiędzy najwyższą i najniższą wysokością sięga 115 m. Rozpoczyna się w Tolkmicku, skąd niebieskim szlakiem rowerowym kieruje się na północny wschód do lasu. Minąwszy leśniczówkę Nowy Wiek, dociera do Zalewu Wiślanego, opodal miejsca, gdzie znajduje się głaz narzutowy, na którym według legendy słowiańskie plemiona składały ofiary w intencji rybaków. Następnie szlak prowadzi do Chojnowa, w którym istnieją ślady dawnego osadnictwa staropruskich Warmów. Stąd kieruje się z powrotem do Tolkmicka, mijając po drodze Nowinkę.

  
  
  

• Szlak Rakowskich Lasów.

  Szlak rowerowy o długości ok. 36 km biegnący w obrębie miasta Elbląga. Rozpiętość między wysokościami wynosi tu 175 m. Zaczyna się na elbląskim Starym Mieście, skąd kieruje się na północny wschód do Jagodnika. Polno-leśną drogą dociera z kolei do Jeziora Martwego, a następnie wiedzie ku wsi Próchnik. Stąd prowadzi ku Zatoce Elbląskiej i powraca do miasta.

• Szlak niebieski.

  Około 18-kilometrowy malowniczy szlak rowerowy wokół lasu na wschód od Tolkmicka, gdzie zaczyna się i kończy. Prowadzi drogą nad Zalewem Wiślanym, mija Święty Kamień i Chojnowo, a brzozową aleją dociera do Nowinki, skąd rozciąga się widok na Dolinę Stradanki.

• Szlak do Miejskich Wód (szlak żółty).

  18-kilometrowy szlak rowerowy z Elbląga do Jeziora Martwego przez Dąbrowę, Jezioro Goplanica, Jagodnik. Od Jeziora Martwego kieruje się do Próchnika, mijając Jezioro Stare, a następnie zmierza do Rubna, gdzie kończy bieg.

• Szlak Fromborski.

  Szlak o długości ok. 34 km, wiodący wschodnim brzegiem Wysoczyzny Elbląskiej przez drogi leśne, gruntowe i asfalt. Rozpoczyna się przy fromborskim Wzgórzu Katedralnym, gdzie zwiedzić można m in. Bazylikę Katedralną i kościół św. Mikołaja z XIV wieku. Dalej szlak zmierza droga leśną do miejscowości: Krzywiec, Brzeziny i Rychnowy, skąd można odbić do rezerwatu przyrody „Pióropusznikowy Jar”. Po 17 km szlak dociera do Huty Żuławskiej, gdzie na zwiedzających czekają dwa domy podcieniowe z XVIII i XIX wieku. Kolejnym przystankiem są Ogrodniki i Jezioro Martwe, które jest dobrym miejscem wypoczynku i rekreacji. Ostatnim punktem programu jest Jagodnik – jedna z najstarszych wsi Wysoczyzny Elbląskiej.

• Szlak Młynarsko-Pasłęcki.

  Szlak o długości ok. 56 km, biegnący południowo-wschodnią częścią Wysoczyzny Elbląskiej, zahaczający o tereny Równiny Warmińskiej. Charakteryzuje się dość dużą rozpiętością wysokości, sięgającą 167 m. Rozpoczyna się w Bażantarni, skąd kieruje się do Kamiennika Wielkiego, a dalej w kierunku północnym do Zastawna, gdzie w miejscowym gospodarstwie agroturystycznym można popróbować jazdy konnej. Po 24 km szlak dociera do Młynar, a kilka kilometrów dalej do Rezerwatu przyrody „Lenki”,chroniącego starodrzewy modrzewi i buków. Kolejnym przystankiem jest założone w XII wieku miasteczko Pasłęk, gdzie zachowały się zabytki takie jak: ratusz z XV/XVI wieku, fragmenty XIV-wiecznych murów z bramami: kamienną i młyńską, kościół z XIV wieku i kamieniczki z XVIII i XIX wieku. Następnie szlak kieruje się do Weklic i Przezmarka, a stamtąd przez Nowinę i Gronowo Górne dociera do Elbląga, gdzie kończy swój bieg.

• Szlak Pięknych Widoków.

  Szlak o długości ok. 34 km na terenie Parku Krajobrazowego Wysoczyzny Elbląskiej. Rozpoczyna się na elbląskim Starym Mieście, ulicami Królewiecką i Fromborską wiedzie do Próchnika, a dalej czerwonym szlakiem Kopernikowskim do Łęcza, jednej z najstarszych wsi regionu, w której ślady osadnictwa sięgają epoki żelaza. Następnie biegnie do Suchacza, a stąd wzdłuż Zalewu Wiślanego do Kamionka Wielkiego, Nim szlak skończy swój bieg w Elblągu, mija rezerwat przyrody „Zatoka Elbląska”, stanowiący przede wszystkim oazę ptactwa wodno-błotnego.

• Szlak Południowy.

  Szlak o długości 34 km biegnący w południowej części Wysoczyzny Elbląskiej. Rozpiętość między skrajnymi wysokościami wynosi tu ok. 170 m. Swój bieg zaczyna na elbląskiej Starówce, skąd przez park Dolinka wiedzie do Bażantarni, a następnie kolejno do: Kamiennika Wielkiego, Pomorskiej Wsi, Weklic i Przezmarka. Stąd przez Nowinę i Gronowo Górne wraca do Elbląga.

• Szlak Wysoczyzny Elbląskiej.

  Szlak o długości ok. 50 km, na którym różnica między skrajnymi wysokościami wynosi 181 m. Rozpoczyna się w Bażantarni, gdzie wiedzie czerwonym szlakiem w kierunku Dąbrowy, a następnie dociera do Jagodnika. Stąd wiedzie do Jeziora Martwego, mija wieś Pagórki, w której znajduje się zabytkowy dom podcieniowy i kieruje się rezerwatu „Buki Wysoczyzny Elbląskiej”. Kolejnym punktem na szlaku są Kadyny, gdzie zachowało się sporo zabytków architektury, w tym pałac i zespół klasztorny z XVII wieku. Wzdłuż linii kolei nadzalewowej szlak dociera do Suchacza, a dalej do Nadbrzeża i Kamionka Wielkiego, gdzie zachowała się zagroda holenderska z 1772 roku. Szlak kończy swój bieg w Elblągu, mijając Zatokę Elbląską, stanowiącą oazę dla ptactwa wodno-błotnego.

• Elbląski Węzeł Wodny to system wód w okolicy Elbląga, w skład którego wchodzą: rzeka Elbląg, Kanał Jagielloński, rzeka Tina, rzeka Dzierzgoń, Balewka, Fiszewka, Kowalewka, Wąska oraz Jezioro Drużno. Za ich pośrednictwem istnieje połączenie z okolicznymi rzekami i akwenami wodnymi, takimi jak: Nogat oraz inne rzeki Pętli Żuławskiej, Zalew Wiślany, Zatoka Elbląska, Kanał Elbląski, Pojezierza: Ostródzkie i Iławskie. Jego główną osią jest rzeka Elbląg.

  • Elbląg – rzeka na Żuławach Wiślanych, przepływająca przez miasto Elbląg. Ma długość 17 km, wypływa z jeziora Druzno i uchodzi do Zalewu Wiślanego. Jest żeglowna na całej długości i stanowi ważny łącznik między okolicznymi szlakami Delty Wisły, Zalewu i Kanału Elbląskiego. Wpływa do niej Tina i Fiszewka. Odchodzi od niej Kanał Jagielloński, łączący rzekę z Nogatem.

    Ważniejsze punkty na szlaku rzeki Elbląg:

    • Jezioro Druzno – zwane również błędnie Drużnem. Jest to płytkie, zarastające jezioro deltowe, stanowiące część Zalewu Wiślanego odciętą zakumulowanymi osadami. Wpadają do niego rzeki takie jak: Balewka, Dzierzgoń, Kowalewka, odgałęzienie Tiny i Wąska. Zbiornik wraz z terenami przyległymi tworzy rezerwat przyrody, chroniący miejsca lęgowe ptactwa wodnego i błotnego.

    • Ujście Tiny.

    • Ujście Fiszewki.

    • Most drogowy trasy E-7.

    • Most drogowy przy ul. Tysiąclecia w Elblągu.

    • Bulwar Zygmunta Augusta z przystanią Żeglugi Ostródzko-Elbląskiej.

    • Przystań Żeglugi Gdańskiej.

    • Przystań Fala.

    • Most drogowy Unii Europejskiej i most kolejowy. W pobliżu znajdują się porty Urzędu morskiego i Stoczni Elblag oraz nieczynny kolejowy most obrotowy.

    • Przystań HOW Bryza na prawym brzegu.

    • Przystań Jacht Klubu Elbląg na lewym brzegu.

    • Ujście Kanału Jagiellońskiego.

    • Most pontonowy w Nowakowie.

    • Stacja pomp w Nowym Batorowie.

    • Przesmyk prowadzący do Zatoki Elbląskiej, przez który można dopłynąć do Jagodna.